پایان نامه بررسی عوامل موثر بر روسپیگری و فحشا در شهر کرج( ویژگیهای خانوادگی زنان روسپی و غیر روسپی)

پایان نامه جهت اخذ درجة كارشناسی ارشد

رشتة مددكاری اجتماعی

بیان مسأله

خانواده نخستین گروهی است كه به صورت طبیعی وجود داشته و جامعه بر آن بنا شده است. چگونگی و كیفیت روابط در خانواده در تحقق وظایف خویش، شاخص مناسبی جهت ارزیابی كیفیت ارتباطی جامعه می‌باشد، هر چه خانواده دارای روابط خوب و سالمتری باشد به همان نسبت ثبات و سلامت جامعه بیشتر تأمین شده است. بر عكس هر چه خانواده از وضعیت بدتر و آشفته‌تری برخوردار باشد به همان نسبت سلامت جامعه بیشتر تهدید شده است. زیرا اختلال در كاركرد ارتباطی خانواده نشانه اختلال در منظومه خانواده است كه خانواده را به سمت فروپاشی سوق می‌دهد (پیكرستان ، 1380 : 5). فروید می‌گوید بیشترین افراد ناسازگار و مسأله‌دار، وابسته به خانواده‌های آسیب دیده هستند و افرادی كه مربوط به خانواده‌های پر كشمكش می‌باشند به سبب عدم برخورداری از آرامش روانی و عدم تمركز و آشفتگی بیشتر در معرض رفتار ناسازگارانه و كجروانه قرار دارند (مركز آموزش سازمان زندانها، 1374 : 95). در این میان روسپیگری زن به عنوان عضوی از مهمترین نهاد اجتماعی خود نمود بارزی از عمیق‌ترین اختلالات كاركردی در ساختار خانواده است.

روسپیگری اگر چه در نگاه اول پدیده‌ای فردی به نظر می‌رسد اما با توجه به پیامدهای سوء آن كه در نظم جامعه اختلال و آشفتگی ایجاد می‌كند و منشاء بسیاری از رفتارهای ضد اجتماعی و بزهكارانه همچون اعتیاد به مواد مخدر، مشروبات الكلی، اشاعه بیماریهای مقاربتی (از جمله ایدز...) از هم پاشیدگی كانون خانواده، خودكشی، توزیع مواد مخدر، سرقت، جیب‌بری، تشكیل خانه‌های فساد و فریب سایر زنان و دختران است. جا دارد كه علیرغم معلول بودن این پدیده از آن به عنوان علت آغازین بسیاری از آسیب‌های دیگر یاد كنیم.

زنان روسپی به خاطر شرایط خاص خود مورد انواع سوء استفاده و آزاد قرار می‌گیرند و در نتیجه زمینه را برای پیدایش و افزایش باندهای جنایتكاری كه این زنان را مورد استثمار و بهره‌كشی قرار می‌دهد فراهم می‌سازند. این پدیده سبب می‌شود كه سطح جرم و جنایت در جامعه افزایش یابد. در نتیجه امنیت و سلامت اجتماعی به مخاطره افتد.

تحقیقات زیاد نشان می‌دهد كه روسپیگری نتیجه روابط ناسالم و بسیار خشن در خانه و خانواده بوده و بازده آن نیز دامنگیر خانواده‌ها می شود و نیز جامعه بزرگتر را دچار آسیب و اختلال می‌سازد.

آمار دقیقی از تعداد روسپیان در ایران وجود ندارد. با این وجود آمارهای ارائه شده از سوی مسئولین نشان می‌دهد كه تعداد زنان روسپی هر ساله رو به افزایش است. در خرداد ماه سال 1381 از 5789 نفر زندانی زن 1258 نفر آنها به جرم اعمال منافی عفت و عمومی و عمدتاً برای جرائم روسپیگری زندانی شده‌اند (دفتر آمار و رایانه سازمان زندانها ، تیر 1381) و نیز با عنایت به اینكه امروزه اخبار تكان‌دهنده‌ای از وضعیت این زنان و سرگذشت دردناك آنها در اینترنت و رسانه‌های بین‌المللی درج می‌شود. مبین این واقعیت تلخ است كه این آسیب‌های اجتماعی به طور نگران‌كننده‌ای، رو به فزونی است. همچنین صادرات و قاچاق دختران ایرانی به كشورهای حاشیه خلیج فارس به وسیله باندهای فساد و یا شنیدن خبر روسپیگری دختران ایرانی در تركیه به راستی دل هر ایرانی را به درد می‌آورد.

سن متوسط ورود به حرفه روسپیگری سیزده سالگی است. بیشترین دختران سیزده و چهارده ساله به اجبار و زور به روسپیگری كشیده شده‌اند. سایر این زنان، همسران سنتی بدون مهارتهای شغلی و حرفه‌ای هستند كه یا فرار كرده‌اند یا شوهر سوء استفاده‌گر آنها را ترك كرده است و آنها برای حمایت از خود و فرزندانشان به این كار كشیده شده‌اند (گاماچ ، رنیس و اولیناگیپ 1990 : 267 به نقل از ملیسا فارلی ). سن ورود به روسپیگری در حال كاهش است. برای مثال چطور می‌توانیم حتی واژه‌ای را به عنوان "روسپیگری نوجوانی" تصور كنیم، وقتی كه سن رضایت برای فعالیت جنسی قانونی دائماً در حال كاهش است! مثل كشورهایی چون هلند و فیلیپین (كاتلن ماهونی ، 1995 : 267 به نقل از ملیسا فارلی).

انحرافات اجتماعی، به ویژه انحرافات زنان، سلامت و امنیت روانی- اجتماعی و حتی سیاسی و اقتصادی جامعه را تهدید می‌كند. از این رو جامعه برای بقا و پایداری خود بایست تدابیر مناسبی جهت جلوگیری از انحرافات زنان بزهكار و اقداماتی جهت بازپروری آنها اتخاذ نماید. و این امر جز از طریق شناخت دقیق عوامل زمینه‌ساز وتشدید كننده گرایش به انحرافات امكان‌پذیر نیست. به اعتقاد اكثر روانشناسان و جامعه‌شناسان ریشه اصلی آسیب‌های اجتماعی و از جمله آنها "روسپیگری" درخانواده است. زیرا خانواده به عنوان كوچكترین اجتماع بشری ساختاری دارد كه عناصر درون آن به شدت به هم وابسته‌اند و اگر در این سیستم مشكل ایجاد شود كل سیستم را دگرگون خواهد ساخت بنابراین همیشه سازگاری و تفاهم بین همه اعضاء ضروری است. از این رو بررسی عوامل خانوادگی مؤثر بر روسپیگری زنان به عنوان یكی از مسائل ضروری جامعه، مسأله اصلی پژوهش حاضر است. به عبارت دیگر، مسأله پژوهش حاضر این است كه : چه عواملی مرتبط با خانواده موجب روسپیگری زنان می‌شود؟

ضرورت و اهمیت تحقیق

خانواده به عنوان كوچكترین واحد اجتماعی اساس تشكیل جامعه و حفظ عواطف انسانی است، یكی از عوامل مؤثر در رفتار فرد خانواده می‌باشد. در یك خانواده شكل كار و طرز ارتباطی اعضای خانواده به گونه‌ای است كه محیط خانواده را برای تأمین احتیاجات اساسی اعضا چه در زمینه جسمانی و چه روانی مساعد می‌سازد، اساساً یكی از كاركردهای خانواده اجتماعی كردن طفل و تعلیم و تربیت وی می‌باشد و هر گونه نارسایی در كاركرد خانواده تأثیرات نامطلوبی در بهنجار نمودن فرزندان می‌گذارد. در زمانی كه فروپاشی خانواده به عنوان نهاد اولیه و پایدار تربیت روز به روز افزایش می‌یابد و طبق پیش‌بینی‌های انجام شده از جانب سازمان بهداشت جهانی احتمال داده می‌شود كه در طلیعه هزاره سوم پنجاه درصد از كودكان در خانواده‌هایی تك والد و بی‌سرپرست به سر می‌برند و نرخ طلاق هفت برابر افزایش می‌یابد و در زمانی كه شیوع اختلالات و ناهنجاری‌های روانی و رفتاری از نظر همه‌گیرشناسی روز به روز فزونی می‌یابد در چنین زمانی تنها كلید حل این بحران اصلاح خانواده و تربیت و بازگشت به كانون خانواده می‌باشد (كریمی، 1375 : 23).

تحقیقات زیادی گویای این واقعیت است كه در پس بسیاری از انحرافات رفتاری از جمله پدیده روسپیگری به عنوان یك انحراف جنسی، كانون خانواده متلاشی است لذا خانواده باید هر چه بیشتر مورد توجه قرار گرفته و تلاش شود تا از بروز مشكلات در خانواده جلوگیری به عمل آید.

روسپیگری به عنوان یك پدیده اجتماعی معلول تعاملهای ناسازگار بین اعضای خانواده است. پیامدهای سوء روسپیگری نه تنها بر پیكر جامعه بلكه برخانواده و تمام كسانی كه به نوعی با خانواده در ارتباط می‌باشند اثر منفی می‌گذارد. یافته‌های متعدد نشان داده است كه در جوامع مختلف آمار روسپیگری به ویژه در چند سال اخیر در حال افزایش است. در كشور ما فقط در سال 1381 از تعداد 5789 نفر زندانی زن 1258 (یعنی حدود 20 درصد) نفر آنها به جرم اعمال منافی عفت و عمومی عمدتاً برای جرائم روسپیگری زندانی شده‌اند. از آنجایی كه طیف عظیمی از جامعه ما را قشر جوان تشكیل می‌دهد پرداختن به مسائل و مشكلات مربوط به این قشر تأثیر زیادی در باروری و شكوفایی نسل آینده جامعه خواهد داشت.

اكثر تحقیقات در خصوص روسپیان منابع خارجی می‌باشد و پژوهشها و مطالعاتی كه در داخل كشور در زمینه پدیده روسپیگری انجام شده است بیشتر به سبب‌شناسی این معضل پرداخته‌اند و كم به رابطه درون خانوادگی و محیط خانواده كه كانون رشد و پرورش انسان است پرداخته می‌شود. لذا در این پژوهش سعی شده از زاویه‌ای دیگر به پدیده روسپیگری نگریسته و عوامل خانوادگی از یك منظر ارتباطی و تعاملی مورد بررسی و كنكاش قرار گرفته است و نكته قابل توجه اینكه عوامل خانوادگی از دیدگاه زنان روسپی و غیر روسپی سنجیده می‌شود كه در جای خود حائز اهمیت می‌باشد. اصولاً برای پیشگیری از فروپاشی شناسایی عوامل مؤثر بر كاركرد خانواده نقش مهمی در تدوین برنامه‌ها و سیاستها برای پیشگیری از افزایش پدیده روسپیگری خواهد داشت.

اهداف تحقیق:

- اصلی :

شناسایی و تعیین تفاوت وضعیت خانوادگی زنان روسپی با زنان غیر روسپی از نظر وضعیت پایگاه اقتصادی و اجتماعی خانواده، میزان تضاد خانوادگی، میزان انحراف خانوادگی، میزان خشونت خانوادگی ، وضعیت اعتقادات مذهبی ، میزان از هم گسیختگی خانوادگی و نحوه نظارت و سرپرستی خانواده به منظور شناسایی عوامل خانوادگی اثرگذار بر روسپیگری زنان.

- فرعی:

1- بررسی و شناخت وضعیت زنان روسپی از نظر فراوانی سنی ، میزان تحصیلات ، وضعیت ازدواج ، نوع و سن تجربه جنسی ، سن تجربه مواد مخدر و وضعیت مسكن آنها.

2- ارائه پیشنهادات و راهكارهای كاربردی، مؤثر و قابل اجراء به خانواده‌ها و مسئولان ذی‌ربط جهت پیشگیری از شیوع این آسیب اجتماعی.

فهرست مطالب

فصل اول 5
كلیات 5
بیان مسأله 10
اهداف تحقیق: 15
فصل دوم 16
ادبیات موضوع 16
خانواده 17
تعریف خانواده 19
اهمیت خانواده 21
گفتار دوم: آسیبهای خانواده 24
اختلاف خانوادگی: 27
خشونت خانوادگی 29
تجاوز جنسی علیه زنان 31
تجاوز جنسی به چندین دلیل می‌تواند باشد 33
آزادی جنسی 33
تجاوز جنسی علیه كودكان 35
فقر و انحرافات اجتماعی 37
طلاق 45
آوارگی و جدایی اطفال 45
عواقب شوم طلاق كه اولیا را به فساد و فحشا می‌كشاند 48
اثرات مخرب طلاق بر فرزندان 49
اثرات اعتیاد والدین بر فرزندان 51
بزهكاری یكی از افراد خانواده 54
گفتار سوم: تعریف فحشا و روسپیگری 56
تاریخچه 58
الف- بررسی تاریخچه روسپیگری در : ملل ابتدایی 58
بابل 60
یونان 61
روم 62
ب- بررسی تاریخچه روسپیگری در ایران 64
خانه‌های تلفنی 66
روسپیان خیابانی 66
روسپیان كافه‌ها و كاباره‌ها 66
عوامل مؤثر بر گسترش فحشا 72
4- نوسانات شرایط اقتصادی 76
5- مهاجرت و شهرگرایی 76
6- بی‌سوادی و عدم آگاهی 76
10- فریب و اعتماد بی‌جا 78
گفتار چهارم: مبانی نظری 80
ساترلند و پیوند افتراقی 88
تئوری كنترل متعادل 96
نظریه دین و مذهب 105
نظریه ماركس : 108
ب- تئوریهای روانشناسانه 109
نظریه واكنش به رویدادهای آزاردهنده بركوتیز 110
روان‌شناسی ستم فانون (Fanon) 110
نظریه درماندگی آموخته شده 112
خلاصه چهار چوب نظریه تحقیق: 113
مروری بر تحقیقات 116
فرضیه‌های پژوهش 125
فصل سوم 126
روش‌شناسی پژوهش 126
1- روش تحقیق 128
2- روش و ابزار جمع‌آوری اطلاعات 129
3- جامعه آماری 130
4- روش نمونه‌گیری و تعیین حجم نمونه 131
5- تعریف مفاهیم تحقیق 132
5-1- متغیر وابسته 132
الف) معتاد : 133
ب) زندان : 133
پ) اعتقادات مذهبی: 133
ت) از هم گسیختگی خانواده 133
ث) طلاق 134
ج) كنترل و نظارت 134
چ) تعارض 134
ح) خشونت 134
سطح سنجش متغیرها 138
تعارض و اختلاف 138
خشونت 139
فصل چهارم 143
تجزیه و تحلیل داده ها 143
توزیع فراوانی دو گروه زنان روسپی و غیرروسپی بر حسب وضعیت مسكن 151
4-3 جداول تبیینی و آزمون فرضیات 153
فصل پنجم 162
نتایج و پیشنهادات 162
5-2- نتایج تبیینی پژوهش 165
بحث و نتیجه گیری 182
پیشنهادات 187
محدودیت پژوهش: 189
منابع و ماخذ: 190
منابع لاتین: 198
پیوست 199
پرسش نامه 200
فصل اول
كلیات